در خوارزم، برگل (Bregel) استدلال کرده است که تا نیمه اول قرن نوزدهم عمده جمعیت بومی، خود را سارت (تاجیک یا ایرانی) معرفی می کردند. در دوره مغول و تیموری، اصطلاح سارت همیشه در مورد مردم ایرانی زبان به کار می رفت. مورخان قرن شانزدهم میلادی خوارزمی، خوارزميان ايرانی زبان یا سارت را از بخارايی های ايرانی زبان یا تاجیک تفکیک کرده اند.
برگل تعدادی از عناصر تشکیل دهنده هویت سارت را در پادشاهی خوارزم شناسایی کرده است. اینها شامل کسانی می شود که تبارشان "از جمعیت مقیمی باستانی خوارزم"، سنتهای آنها در ارتباط با سبک زندگی شهری و کشاورزی، غلبه آنها در قسمت جنوبی خوارزم، عضویت در طبقه مالیات دهندگان و استخدام انحصاری آنها در سیستم مدیریت شهری (در برابر سپاهی) است.
از نظر برگل، عامل اصلی دیگر در درک هویت خوارزمیان سارت در بررسی رابطه آنها با ازبکهای خوارزمی نهفته است. سارتهای خوارزمی با ازبکهای خوارزمی از نظر سبک زندگی و هم از لحاظ جغرافیایی تفاوت داشتند. در جنوب خوارزم، سارتها غالب بودند و دیوانی که مختص آنها بود، مهتری، اداره حکومت محلی را بر عهده داشت.
از سوی دیگر، گروههای قبیله ای ازبک بیشتر در مناطق شمالی خوارزم مستفر بودند. یک فرماندار نظامی، قوشبیگی، این منطقه را اداره می کرد. علاوه بر جمع آوری مالیات و مشارکت در دولت محلی، قوشبیگی و مهتر به ترتیب در قرن نوزدهم به عنوان مشاور اصلی شاهان خوارزم در امور نظامی و غیرنظامی خدمت می کردند.
قوشبیگی همچنین مسئولیت نظارت بر فعالیتهای قزاقهای نیمه عشایری، قره قالپاقها و ترکمنهای مستقر در شمال خوارزم را به عهده داشت.
در طی قرن نوزدهم، بسیاری از ازبکهای شمالی با پیروی از سبک زندگی مردم بومی به جنوب خوارزم مهاجرت کردند. این دوره شاهد ترکیسازی بتدریج سارتها تا اواسط قرن نوزدهم بود.
©از انگلیسی ترجمه اسفندیار آدینه.
No comments:
Post a Comment