Monday, April 27, 2020

نگرانی‌ها درباره شیوع احتمالی کرونا در تاجیکستان‏


مدارس تاجیکستان و کودکستان‌ها در این کشور برای دو هفته تعطیل شده‌اند. ‏
این تصمیم را ستاد پیشگیری از گسترش بیماری کوید-۱۹ در این کشور گرفته است.‏
مقام های بهداشتی در تاجیکستان می‌گویند تا کنون از ۲۳۰۰ تن از افراد مشکوک به ابتلا به کرونا آزمایش گرفته‌اند و نتیجۀ همۀ آنها منفی بوده است.‏
بسیاری از منتقدان دولت، نتیجۀ این آزمایش‌ها را زیر سؤال می‌برند. ‏
سازمان جهانی بهداشت دو روز پیش اعلام کرد که برای بررسی نتیجه این آزمایش‌‌ها هیئتی از کارشناسانش را هفته آینده به تاجیکستان و ترکمنستان می‌فرستد.‏
در چشم‌انداز بامدادی یکشنبه هفتم اردی‌بهشت ١٣٩٩ (٢٦ آوریل ٢٠٢٠) نازنین جاوید در این باره با اسفندیار آدینه، روزنامه‌نگار آزاد در لندن گفتگو کرد.
چشم‌انداز بامدادی رادیو بی‌بی‌سی از ساعت ۷ تا ۹ بامداد هر روز بر روی این امواج و فرکانس‌های رادیویی و ماهواره‌ای پخش می‌شود.
برای شنیدن سایر مطالب رادیوی بی بی سی، به صفحه رادیو مراجعه کنید یا برنامه‌های ما را بر روی ساوند کلاود بشنوید.‏

Sunday, April 26, 2020

تاجیکستان؛ رو به ریاست جمهوری موروثی؟‏



در تاجیکستان خبری که این روزها ورد زبان‌هاست، انتخاب رستم امامعلی به مقام ریاست مجلس ملی این کشور است. ‏
رستم امامعلی، شهردار دوشنبه، پایتخت است. و مهم‌تر از آن، فرزند امامعلی رحمان، رئیس‌جمهور تاجیکستان.‏
آن‌طوری که اسفندیار آدینه، روزنامه‌نگار تاجیک در لندن در گفتگو با داریوش رجبیان در چشم‌انداز بامدادی سه‌شنبه دوم اردی‌بهشت ١٣٩٩ (٢١ آوریل ٢٠٢٠) گفت، با این انتخاب، فرزند امامعلی رحمان، نفر دوم در سلسله‌مراتب قدرت در این کشور شده است.
چشم‌انداز بامدادی رادیو بی‌بی‌سی از ساعت ۷ تا ۹ بامداد هر روز بر روی این امواج و فرکانس‌های رادیویی و ماهواره‌ای پخش می‌شود.
برای شنیدن سایر مطالب رادیوی بی بی سی، به صفحه رادیو مراجعه کنید یا برنامه‌های ما را بر روی ساوند کلاود بشنوید.‏

Оё Созмони Беҳдошти Ҷаҳонӣ 'душмани' тоҷикон аст?

Гурӯҳе бесавод дар вокуниш ба ин хабар, ки ҳайъате аз Созмони Беҳдошти Ҷаҳонӣ ба Тоҷикистон меояд, саръ гирифтаанд ва дар шабакаи Фейсбук ба корзоре густарда ъалайҳи ин созмон пардохтаанд!
Масалан яке аз ин беандешаҳо, ки худро "Ҷаҳони андеша" (!) ном гузошта, чунин нивишта: "Ҷаҳони Андеша Ба омадани ,,онҳо,, ягон беҳбудӣ мешавад? Умуман кори онҳо ба мо чӣ? Масъаларо ҷиддӣ бояд ҳал кард. Ҳамаи ин дилсӯзиҳо ғаразноканд."
Дигаре афзуда: "Mahmadsharif Atoev Дар мо ку коронавирус нест. Онхо омада онро аз кучо ефтанианд? Ё кориданианд? Бо омадани онхо кадом масъала рохи халли худро меёфта бошад?"
Севумӣ чунин нивишта: "Кӯҳистонзода Кухистони Гӯё ки ҳукумати Тоҷикистон саломати шахрванди худро намехоҳад онҳо дилсузи мо ҳастанд.... Аврупоӣ ва Амрикои махуф пешравии моро намехохад..
Рашкашони ҳасадашон баланд шуд.."
Оқоён ва хонумҳо! Шумо чи пешравӣ доред? Масалан, Омрико дар замони қарантине ё хонанишинӣ трилюнҳо дулор ба шаҳрвандонаш, ки дар хона менишинанд, кумакпулӣ медиҳад, трилюнҳо дулор ҳам ба корхонаҳое медиҳад, ки тиҷораташон муваққатан мутаваққиф шудааст.
Боз ҳам омода аст ба кишварҳои ъақабмонда ва фасодзадае чун Тоҷикистон милюнҳо дулор кумак кунад. Ҳоло шумо чи пешравӣ доред, ки кишварҳои дигар намехоҳанд??? Ҳамин ки раисҷумҳуратон меравад навори ифтитоҳи ду-се дукону киускро қайчӣ мекунад ва фардояш онҳо баста мешаванд?
Бифармоед, чи пешравӣ доред, ки кишварҳое бо ин ҳама пешрафт ба шумо ҳасад баранд? Як ширкатчаи кӯчаки Омрико будҷеаш даҳ баробари будҷеи давлати Тоҷикистон аст, боз ин кишвар ба шумо ва раҳбарони чӯпонатон ҳасад мебарад?
Мутаассифона, дар миёни инҳо бархе аз шахсиятҳои расонаӣ ҳам ҳастанд, ки фикрҳои бисёр ъаҷибу ғарибе баён мекунанд. Маслаан: "Хуриннисо Ализода Онҳо меоянд, ки биёянд ва бигӯянд шир сафед асту ангишт сиёҳ? Он маблағҳое, ки сарфи меҳмонӣ ва "бузургдошт"-и онҳо мешавад, ба беморони короноии камбағал сарф шавад, беҳтар аст."
Ин хонум чунин пиндошта, ки ҳайъати Созмони Беҳдошти Ҷаҳонӣ бо пули мизбонҳо ба Тоҷикистон меояд, ки мутмаиннан чунин нест!
Дилафрӯзи Қурбонӣ, хабарнигори нашрияи "Омӯзгор" ҳам чунин нивишта: "Delafroz Kurboni Бале, магар дар Точикистон аслан мутахассиси вирусшинос нест??? Ин тахкир ба табибони точик нест? Яьне, табибони мо хама, яксара бесаводанд??? Ба назарам, чои гармашонро хунук накунанд, бехтар аст."
Омадани ин ҳайъат ба саводи пизишкони шумо чи рабте дорад? Дар ҳоле ки воқеъан ҳам пизишкони тоҷик дар заминаи вируси курунои ҷадид ё бемории Кувиди 19 саводи кофӣ надоранд, дар ин шакке нест.
Ё шоъир Рустами Ваҳҳобзода менивисад беҳтар аст коре, ки намояндагони Созмони Беҳдошти Ҷаҳонӣ анҷом медиҳанд, мутахассисони худӣ анҷом диҳанд.
"Rustam Vahhobzoda Беҳтар аст ин корро мутахассисони худӣ анҷом диҳанд. Агар зарур бошад як гурӯҳ бо намунаи ташхисҳои гирифта дар Тоҷикистон ба марказҳои пешрафтаи хориҷ сафар кунанд. Радду бадали иттилоъот ва намунаи ташхисҳо имрӯз ҳам анҷом мешавад. Бояд ҳамин фаъолият дақиқтар ва муассиртар шавад."
Яъне ҳамаи инҳо нисбат ба намояндагони Созмони Беҳдошти Ҷаҳонӣ баякбора аз худ шакку тардид буруз додаанд ва эҳсос мекунанд, ки душмане қавӣ бо аҳдофе хатарнок ба суроғи онҳо омадааст.
Ин дар ҳолест, ки ин созмони байналмилалӣ солҳост дар Тоҷикистон фаъолият дорад ва мардуми кишварро аз бисёре балоҳои охирзамон, ки давлати Тоҷикистон аз рафъи онҳо нотавон буда, наҷот додааст.
Тайи се даҳаи ахир, метавон гуфт, бештарин шумори доруву таҷҳизоту мавод ва васоили аввалияи дармониро барои анвоъи мухталифи бемориҳо дар Тоҷикистон ҳамин созмон таъмин кардааст.
Ҳамин созмон аст, ки ъалайҳи бемории сил дар Тоҷикистон мбуориза мекунад! Ҳамин созмон аст, ки фалаҷи атфолро, ки чанд сол пеш дар Тоҷикистон пайдо шуд ва чандин кӯдакро гирифтор кард, аз миён бурд!
Ҳамин созмон аст, ки дар даврони ҷанги дохилӣ ҷилави густариши бемории ҳасба ё доманаро гирифт, вагарна мақомоти Тоҷикистон бо надонамкорӣ ва системи фасодолудаашон ними ҷамъиятро ба куштан медоданд.
Ин созмон аст, ки бештар аз давлати Тоҷикистон ба фикри саломати модару кӯдак аст ва мизони маргу мири модарону кӯдаконро коҳиш додааст.
Ин созмон аст, ки васоили гуногуни пизишкиро ройгон дар ихтиёри мардум мегузорад, доруҳо ва маводди дармониро ройгон ба Тоҷикистон меорад, аммо мақомоти тоҷик солҳост тавони эҷоди системи бимаи дармониро надоранд ва дар натиҷа аксари кулли мардум аз бимаи дармонӣ комилан бебаҳраанд.

Манбаъ: 
Esfandiar Adineh

Thursday, April 16, 2020

Хатти пириллик абзоре фарсуда аст!

Як замон касе бовар надошт, ки имрӯз шумори мошинҳои сохти Шӯравӣ дар Душанбе ва шаҳрҳои дигар бағоят андак мешавад ва ҳузури мошинҳои олмонӣ, бавижа Упел, чунон густарда мешавад, ки шумо вақте берун меравед фақат ин гуна мошинҳоро мебинед ва банудрат иттифоқ меуфтад, ки жигулию зопоружи сохти Шӯравиро бибинед. Дуруст аст?
Як замон касе бовар надошт, ки мошинҳои маъруф ба "Дулан" (тавлиди Чин?) ҷои "Комоз"-ҳои сохти Шӯравӣ ва Русияро танг мекунанд. Имрӯз Шумо дар шоҳроҳҳои Тоҷикистон бештар ин навъ мошинро мебинед, дар дохили шаҳрҳо ва рустоҳо ҳам навъе мошини борбарии Мерседес, ки кӯчактар аз моҳинҳои борбари Шӯравӣ аст, вале бори бештар мебарад, афзоиш ёфтааст.
Як замон ҳамаи мо бо телефунҳои пӯён ё ҳамроҳи қадимӣ, ки шохе ҳам доштанду иртибот ҳам бо онҳо душвор буд, имконоташон ҳам маҳдуд буд, бо ҳам гуфтугӯ мекардем. Як замон мо ба ҷои Виндувзу Мойкрусофт бо барномаи Нуртун Кумондер дар роёнаҳои қадимӣ кор мекардем.
Аммо фанноварӣ пеш рафт ва ҷои инҳоро роёнаҳои нав, лаптопу тоблетҳои нав гирифт, ки имконоти фарохтаре доранд ва кор бо онҳо содатару муассиртар аст.
Як замон мо аз абзори расонаии куҳнае ба номи хатти ПИРИЛЛИК истифода мекардем..., дарвоқеъ ҳануз ҳам бисёре аз мо аз он истифода мекунанд, ...ки саропо мушкил дорад, посухгӯи ниёзҳои мо ва забони имрӯзи мо нест, манобеъи ъилмӣ ва адабӣ ба он камтар аст ё дар мавориде аслан вуҷуд надорад.
Ҳамакнун бояд аз абзори расонаии ҷадиду фарогире, ки миёни бахши аъзаме аз ТОҶИКОНИ ҷаҳон роиҷ аст, яъне ХАТТИ ПОРСӢ, истифода кунем ва он абзори куҳнаро ба оршив ё бойгонӣ бисупорем.
Ҳамон тур, ки аз монишҳои куҳнаи сохти Шӯравӣ даст кашидем ва мошинҳои наву коромадтари олмониро гирифтем ва роҳаташро ҳам мебинем, ишколе надорад, ки хатти куҳнаи Шӯравиро ҳам канор гузорем. Ҳамон тур ки истифода аз Дулан беҳтар ва муфидтар аз Комоз аст, баҳра гирифтан аз хатти ПОРСӢ ҳам судмандтару беҳтар аз пириллик аст. Ҳамон тур ки истифода аз ойпаду лаптопу барномаҳои Эпл муносибтару коромадтару муфидтару роҳаттару осонтар аст, истифода аз ХАТТИ ПОРСӢ ҳам муносибтару коромадтару муфидтару роҳаттару осонтар аст.
Бояд бар боли замон савор шуд ва ҳамроҳи замон пеш рафт! Чиро бояд гом ба ъақаб ниҳод ё ҳеч саъйе барои пеш рафтан накард? Гоҳ андохтани чизҳои куҳна душвор ва шояд нороҳаткунанда аст, нустолжӣ дорад, нустолдӣ дарде ширин аст, аммо бояд аз ҳар хайру шарри онҳо гузашту дур андохт ё канор ниҳод. То аз қайди чизҳои куҳна нараҳем, гом ба ҷилав нахоҳем гузошт.
Набояд тарсид, ки иттифоқи баде меуфтад! Душман дурӯғ мегӯяд, ки гузор ба хатти порсӣ ба ину он осеб мезанад. Мошинҳои куҳнаи русиро андохтему мошинҳои ҷадид овардем, магар иттифоқи баде уфтод? Телефунҳои куҳнаамонро андохтему гӯшиҳои нав гирифтем, магар иттифоқи баде уфтод?
Агар тавсеъа ва пешрафт мехоҳем, бояд оғӯшамонро ба сӯи он боз кунем. Табиъист, ки тавсеъа/пешрафт бо шароит ва имконот ва зарфиятҳои тоза ва абзорҳои ҷадиди худаш дарамонро мекӯбад ва мо бояд ба пешбози он худро омода кунем. Аз вижагиҳои тавсеъа ин аст, ки худ ба худ меояд ва касе наметавонад ҷилавашро бигирад. Агар дарамонро бибандем, аз панҷара ворид хоҳад шуд. Пас тарсамон беҳуда аст.
Пас чорае надорем, ҷуз ин ки худамонро бо шароит ва шигардҳои тавсеъа вифқ бидиҳем ва омода кунем. Мухолифат бо хатти порсӣ, ки хатте фаромарзӣ ва аз ҷумлаи хутути ҷаҳонӣ аст, мухолифат бо тавсеъа ва мунзавӣ кардани худ аст. Чун ин хат ба ъунвони абзоре расонаӣ ё иртиботӣ ё мухобиротӣ барои миллати мо нақши як абзори тавсеъаро дорад. Шеваҳои кор бо онро бояд ёд гирифт. Гурез ва мунзавӣ шудан аз он моро заъиф месозад, бояд бо чолиш рӯбарӯ шавем. Худро ба дарё бояд андохт, то шиноварӣ омӯхт.
Манбаъ: Esfandiar Adineh

Tuesday, April 14, 2020

Набояд аз хатти миллӣ фоида таваққуъ дошт!

Бархе арзишҳо ҳастанд, ки наметавон аз онҳо "фоидае" таваққуъ дошт. Масалан истиқлол! Оё мо таваққуъ дорем, ки истиқлол ба мо чизе бидиҳад? Агар бадурустӣ муҳосиба кунем, мебинем, ки дар ъивази истиқлол мо бисёре аз фавоиди иқтисодиро аз даст додаем. 
Пас мешавад натиҷа гирифт, ки истиқлол зиёнбор буда ва бояд аз баҳри он гузашт? На, албатта! Мо ҳазинаи зиёде ба хотири истиқлол пардохтем. Чиро? Зеро истиқлол бисёр муҳимтар аз он фавоиди иқтисодӣ будааст.
Нишон ва парчами миллӣ оё ба мо "фоидаи" иқтисодӣ медиҳад? На, вале парчам ва нишон, ки нумодҳои истиқлоли як миллатанд, басо муҳимтар аз он фавоиди иқтисодӣ аст, ки мо метавонистем дар сурати тобеъият ба кишвари дигаре ба даст оварем.
Хат ҳам ҳамин тур, фарҳангу адаб ҳам ҳамин тур! Набояд аз онҳо "фоидаи" иқтисодӣ таваққуъ дошт. Мо иқтисодро пеш мебарем, ба хотири ин ки ин арзишҳоро дошта бошем!
Ин ки мегӯем иқтисод аз баҳри зистан аст, на зистан аз баҳри иқтисод, ҳамин аст. Мо иқтисодро пеш мебарем, ки ормонҳо ва арзишҳои ъолие чун истиқлол, парчам, нишон, хат, забон, фарҳангу, адабиёт, ва ғайра дошта бошем ва инҳо ҳама ҳувияти мустақилли моро шакл медиҳанд. Инҳо ҳастанд, ки ба мо ҳувият мебахшнад ва моро аз соири милал мутамойиз мекунанд.
Мо ҳазинаҳои зиёде мепардозем, то ин арзишҳоро дошта бошем ва бо онҳо зиндагӣ кунем. Пас дар ҳифзи ин арзишҳо ва густариши онҳо набояд аз пардохти ҳеч ҳазинае ғафлат варзем.
Пас дар баҳси гузор ба хатти худамон ва тарвиҷи он ҳам набояд баҳонаҳои иқтисодӣ пеш орем, ҳарчанд гузори табдриҷӣ ба хатти худамон чандон ҳазинабар ва харҷталаб нест.
Манбаъ: Esfandiar Adineh

Чиро мақомоти тоҷик дастрасӣ ба интернетро маҳдуд мекунанд?

Дар адабиёти сиёсии ҳукумати Тоҷикистон тайи ин чанд соли гузашта мафоҳиме ҷуз "мамнӯъ", "ҷарима", "танзим", "шукрона", "нагӯ", "накун", "бидеҳ", "бипардоз"... ба кор нарафтааст. Инҳо зоҳиран вожаҳои зебое монанди ъадолат, инсоф, озодӣ, ҳаққи мардум, раъйи мардум,.. ро намедонанд ё ҳаргиз чашмашон ба ин вожаҳо дар луғате ё китобе нахӯрдааст.
Боло бурдани баҳои интернет ҳам ҷузъи ҳамин фарҳанги сиёсӣ аст! Ба назари ман, мақомоти тоҷик аз дастрасии мардум ба интернет БАШИДДАТ бим доранд ва ба ҳар роҳу равише саъй мекунанд, ин дастрасиро маҳдуд созанд. Чиро бим доранд? 
Чун ЭЪТИМОД БА НАФС (худбоварӣ) надоранд. Фикр мекунанд агар мардум огоҳияш бештар шавад, донотару воқифтар шавад (чун интернет манбаъи дониш ва огоҳӣ аст!), инҳо султаи худ бар мардумро аз даст медиҳанд.
Афзоиши баҳои интернет ва маҳдуд кардани истифода аз телефунҳои пӯён (ҳамроҳ), мамнӯъияти истифода аз хадамоти пустӣ (монанди ДиЭчЭл ва ғайра) ва кунтрули ҳамаи анвоъ ва васоили иртиботӣ ва иттилоърасонӣ, маҳдудияти фаъъолияти расонаҳо, ҳатто танзими маросими мардумӣ, монанди ҷашнҳои ъарӯсӣ ва маросими сугворӣ, ки худ ба худ мӯҷиби таҷаммуъ ва гирди ҳам омадани афроди зиёд ва дар натиҷа, баҳсу гуфтугӯ дар бораи сиёсат, мешавад, ҳамаи ин иқдомот ҷуз ончи боло зикр шуд, яъне кунтрули мағзу забони мардум, ангезаи дигаре надорад!

Манбаъ: Esfandiar Adineh

Андар суди гузор ба хатти порсӣ

Омӯхтан ва батадриҷ раво сохтани хатти порсӣ дарвоқеъ як навъ сармоягузорӣ ҳам ҳаст. Сармоягузорие, ки баҳрае садчандони харҷаш ба ҳамроҳ меоварад.
Дар шароити имрӯзи Тоҷикистон барои дастрасӣ ба ҷаҳони ъилму огоҳӣ се роҳ бештар вуҷуд надорад:
1) Омӯхтани хатти форсӣ,
2) Омӯхтани забони русӣ (ё инглисӣ)
3) Бо хатти пириллик дар инзиво ва маҳрум аз манобеъи ъилму дониш ва огоҳӣ боқӣ мондан.
Манобеъи фаровони ъилму дониш ба 1) хатти порсӣ ва 2) забонҳои инглисию русӣ вуҷуд дорад. Аммо ба хатти пириллик, ки дар Тоҷикистон имрӯз роиҷ аст, анбор ё хазинаи ъилму донишамон комилан холии холист. Мо тавон ва зарфияти пур кардани ин анборро надорем. Пур кардани ин анбор ё хазина махориҷу масорифи ҳангуфте металабад, ки мо на ҳоло дар ихтиёр дорем ва на дар оянда дар ихтиёр хоҳем дошт.
Дар бораи ъодитарин ва содатарин чизҳо, масалан наҳваи боғдорӣ, ба хатти пириллик ҳеч китобу брошуре вуҷуд надорад, чи расад ба ъулуме чун физики квонтумӣ ва дониши роёна (компютер) ва фазошиносӣ ва ғайра.
Фароҳам кардани манобеъ дар ин ъарсаҳо (тарҷума ва чопи китобҳо ва манобеъи иттилоъоту дониши онлойнӣ ва ғайра) милёрдҳо дулор ҳазина (харҷ) металабад. 
Чун тавони фароҳам кардани ин ҳама манобеъро надорем, баночор дар инзиво ва маҳрумият аз ин манобеъ боқӣ мемонем, ва боқӣ мондан дар инзиво ва маҳрумият аз манобеъи ъилму дониш навъе худкушӣ аст! Ҳар лаҳза ва ҳар дақиқае, ки ин вазъ идома ёбад, мо ҳазорҳо фоида ва судеро, ки мебоист ба даст оварем, аз даст додаем!
Роҳи дувум ҳам пурҳазина аст. Тоҷики бечора бояд барои дастрасӣ ба ин ҳама манобеъ забоне (ё забонҳое) хориҷӣ омӯзад. Яъне фақат хат не, балки забоне хориҷӣ! Яъне бояд ҳазинаи бисёре бипардозаду забоне хориҷиро биёмӯзад ва баъд аз сифр шурӯъ кунаду донишҳо ва ҳунарҳо ва тахасссусҳои мухталиферо омӯзад.
Ва тоза ними ъумраш, ки гузашта, бояд омӯхтаҳояшро ба кор андозад, ва он ҳам ҷуз ба забонҳое, ки омухтааст, наметавонад ба кор андозад. 
Тоза забон ё забонҳои хориҷиро фақат ъиддае хос меомӯзанд, омӯзиши саросарии он имкон надорад ё ҳазинааш барои миллат бағоят гарон тамом мешавад ва чи басо чизҳоеро аз даст хоҳем дод, то забоне ғайрро дар ҷомеъаи худ ривоҷ бидиҳем! Пас мо баночор бояд аз баҳри ҳувияту забони худ бигзарем ва забоне дигарро бипазирем. Ҳатто агар напазирем ҳам, рафта рафта ҳатман забону ҳувияти худро аз даст хоҳем дод.
Пас осонтарин ва муносибтарин ва камхарҷтарин роҳ барои дастрасӣ ба манобеъи ъилму дониш ва огоҳӣ роҳи аввал аст. Шумо фақат ниёз доред алифбои худатонро ёд бигиред, ҳамаи ин манобеъ ба забони худатон мавҷуд аст, тоза ба забоне фасеҳ ва зебо! 
Омӯхтани хат фурсати зиёде монанди омӯхтани забоне хориҷӣ тақозо намекунад. Дар муддате кӯтоҳ меомӯзед ва даре ба ҷаҳони ъилму дониш ба рӯятон боз мешавад. Дар ҳар заминае, ки бихоҳед, маҳоратҳои худро рушду парвариш медиҳед. 
Ва дубора ҳамин донишҳои омӯхтаи худро ба забони худ ба мардум ва ҳаммеҳанонатон ҳам интиқол медиҳед. Ба тарҷума ниёзе надоред. Тоза ин хат на ин ки ба забону ҳувияти шумо осебе намезанад, ки онро тақвият мекунад, онро устувортар месозад! Пояҳои истиқлоли моро ҳам қавитару устувортар месозад.
Ҳоло чиро бояд аз ин неъмат рӯ бартофт????
Манбаъ: 
Esfandiar Adineh