Ин достони Тумирис, ки Ҳерудут нақл карда ва ба Куруш рабт додааст, эҳтимолан нусхае дигар аз достони Рустаму Суҳроб буда, ки дар он замон ба ин шакл миёни эрониён роиҷ буда ва Ҳерудут намунае аз онро шунида ва ба Куруш рабт додааст. Номи Тумирис шабеҳ ба Таҳмина аст, ки аз вожаи "таҳма" меояд ба маънои қавӣ, ки онро мешавад дар Шоҳнома дар номи Таҳамтан (Рустам) ҳам дид. Ин номҳо бо номи Таҳмураси девбанд, паҳлавони афсонаии эронӣ, ҳам рабт дорад. Гунаи авестоии вожаи "таҳм" " тахма" аст ва масалан номи Таҳмурас дар Авесто ба шакли "Тахма Урупӣ" омадаааст. Пас ин ном номе роиҷ дар миёни эрониён ба ъунвони як номи достонӣ ва паҳлавонӣ будааст, ки Тумирис ҳам гунае юнонишуда аз он аст.
Аммо ваҷҳи иртиботи он бо Таҳминаи Шоҳнома ҷудо аз ҳамреша будани ин ду ном бештар шабоҳати достонии он аст. Таҳмина ҳамон модаре туронӣ аст, ки писараш Суҳроб ба дасти лашаркаше эронӣ кушта шудааст. Тумирис ҳам шаҳбонуе сакоӣ аст, ки писараш ба дасти лашкаркаше эронӣ кушта шудааст. Ин лашкаркаш дар Шоҳнома Рустам аст ва ӯ падари ин писари кушташуда аст, ки дар достони Тумирис ин ҷузъи достон мавҷуд нест. Дар ин достон Куруш душман аст ва Тумирис дар садади интиқом аст, дар ҳоле ки Таҳмина интиқом намегирад, чун қотили писараш падари Суҳроб аст.
Номи Сипаргопис ҳам шабоҳатҳое ба номи Суҳроб дорад, ҳарчанд номи Суҳроб гунаи дигаре аз вожаи Сурхоб аст ва ин ном дар забонҳои эронии бостон фаровон роиҷ будааст. Спаргоб ҳам метавонад гунае таҳрифшуда ё юнонишуда аз ҳамон Сурхоб ё Суҳроб буда бошад. Достонҳои Шоҳнома, аз ҷумла Рустаму Суҳроб, аз куҳанзамон дар миёни мардумони эронӣ роиҷ будаанд ва албатта ин достонҳо баёнҳо ва ривоятҳои мухталифе доштаанд ва нусхаҳои мутафовите аз як достон ё устура дар миёни эрониён ҳамеша дар тӯли торих роиҷ будааст.
Ҳерудут ҳам нусхае аз устураи Тумирисро ба шакле дигар шунида ва онро ба Куруш нисбат додааст, дар ҳоле ки намунаҳои дигаре аз он дар миёни эрониён роиҷ буда ва то замони Фирдавсӣ расида ва Фирдавсӣ нусхае дигар аз онро бознивисӣ кардааст. Албатта, шакке ҳам нест, ки ҳарду ҳам дар он нусхаҳои ибтидоӣ ва аввалияе, ки ба дасташон расида, дасткорӣ ва онҳоро такмил кардаанд. Яъне ҳузури худи онҳо низ дар ин осор ба мушоҳида мерасад. Масалан, касе наметавонист ба ҳамтоии Фирдавсии бузург ин достонро чунон бозпардозӣ кунад, ки табдил ба яке аз зеботарин осори трожедии мондагор дар тамоми тӯли торих дар тамомии адаби ҷаҳонӣ шавад.
Албатта Ҳерудут (ӯ ҳам эронӣ буд!) ҳам саъй кардааст бо ин достон ба китоби худ ба шеваи дигар ҷаззобияте беназир бахшад, масалан барои ӯ тасвири шоҳи қудратманди ҷаҳоние, ки ба дасти шаҳбонуе гумном (дар маконе дуртар, ки барои юнониҳо дастнорас ва ба ҳамин далел қобили бовар бошад) кушта мешавад, метавонист бисёр ҷаззоб бошад. Вале нуктаи муҳим ин аст, ки ин достон ҷузъи асотири эронӣ буда ва кор гирифтан аз он ба ъунвони мадраки торихӣ ё онро воқеъӣ пиндоштан кори дурусте нест!
No comments:
Post a Comment