Исфандиёри Одина,
Рӯзноманигор
Иттилоърасонии давлатҳои мухталиф дар бораи шуюъи вируси куруно ва эъломи омори маргу мир вокунишҳои мутафовитеро дар пай доштааст. Исфандиёри Одина, рӯзноманигори тоҷик, дар бораи рӯёрӯии Тоҷикистон бо ин вирус ва кунтрули иттилоърасонӣ барои сафҳаи нозирон ёддоште нивиштааст. (Бибиси Форсӣ)
Дар ҳоле ки буҳрони олудагӣ ба вируси куруно дар Тоҷикистон басуръат доман паҳн мекунад, ба назар мерасад мақомоти ин кишвар беш аз он ки ба фикри расидагӣ ба ин буҳрон бошанд, нигарони таъсири он дар афкори ъумумӣ ва ҳамин тур дар садади кунтрули иттилоърасонии ҷойгузин (олтернотив) дар бораи он ҳастанд.
Тозатарин маврид аз иқдомоти онҳо дар саркӯби иттилоърасонии мустақил дар бораи бемории Кувид-19 масдуд кардани дастрасӣ ба торнамое аст, ки тавассути гурӯҳҳои ҷомеъаи маданӣ сохта шуд ва мардум метавонистанд дар он мавориди маргу мири бастагонашон дар асари олудагӣ ба куруноро сабт кунанд.
То рӯзи 11 май, ки ин сойт дар дохили Тоҷикистон масдуд шуд, додаҳои марбут ба 150 нафар аз даргузаштагон (ҳамин ҳоло, яъне шаби 17 май, шумори онҳо ба 245 нафар расидааст!) аз бемории Кувид-19 ва илтиҳоби рия (илтиҳоби шуш ё пневмония ё ҳамон зотуррия/синапаҳлу, он гуна ки пизишкони тоҷик ташхис медиҳанд) дар ин торнамо сабт шуд.
Ин дар ҳолест, ки дар охири он рӯз (11 май) Вазорати беҳдошти Тоҷикистон фақат аз марги 21 нафар (ба торихи 17 май - 39 нафар) дар асари ин беморӣ ва олудагии 661 нафар (ҳоло 1524 нафар) ба ин вирус хабар дод. Пас, маъдум аст, ки тафовути раҳ аз куҷост то ба куҷо.
Яке ду тан аз масъулони ин торнамо ба ман гуфтанд, ки худашон ҳам таҳти фишори мақомот қарор гирифтаанд. Яке аз онон дар гуфтугӯе хусусӣ гуфт: "Сойтро имрӯз бастанд. Акнун фақат бо филтершикан метавон ворид шуд. Инҳо аз ҳама ҷониб бар мо фишор меоваранд. Аз додситонӣ суроғи маро гирифтанд. Пеш аз ин ҳам ду се маврид маро азият карда буданд."
'Хабарҳои беасос'
Дар ҳоле ки буҳрони олудагӣ ба вируси куруно дар Тоҷикистон басуръат доман паҳн мекунад, ба назар мерасад мақомоти ин кишвар беш аз он ки ба фикри расидагӣ ба ин буҳрон бошанд, нигарони таъсири он дар афкори ъумумӣ ва ҳамин тур дар садади кунтрули иттилоърасонии ҷойгузин (олтернотив) дар бораи он ҳастанд.
Тозатарин маврид аз иқдомоти онҳо дар саркӯби иттилоърасонии мустақил дар бораи бемории Кувид-19 масдуд кардани дастрасӣ ба торнамое аст, ки тавассути гурӯҳҳои ҷомеъаи маданӣ сохта шуд ва мардум метавонистанд дар он мавориди маргу мири бастагонашон дар асари олудагӣ ба куруноро сабт кунанд.
То рӯзи 11 май, ки ин сойт дар дохили Тоҷикистон масдуд шуд, додаҳои марбут ба 150 нафар аз даргузаштагон (ҳамин ҳоло, яъне шаби 17 май, шумори онҳо ба 245 нафар расидааст!) аз бемории Кувид-19 ва илтиҳоби рия (илтиҳоби шуш ё пневмония ё ҳамон зотуррия/синапаҳлу, он гуна ки пизишкони тоҷик ташхис медиҳанд) дар ин торнамо сабт шуд.
Ин дар ҳолест, ки дар охири он рӯз (11 май) Вазорати беҳдошти Тоҷикистон фақат аз марги 21 нафар (ба торихи 17 май - 39 нафар) дар асари ин беморӣ ва олудагии 661 нафар (ҳоло 1524 нафар) ба ин вирус хабар дод. Пас, маъдум аст, ки тафовути раҳ аз куҷост то ба куҷо.
Яке ду тан аз масъулони ин торнамо ба ман гуфтанд, ки худашон ҳам таҳти фишори мақомот қарор гирифтаанд. Яке аз онон дар гуфтугӯе хусусӣ гуфт: "Сойтро имрӯз бастанд. Акнун фақат бо филтершикан метавон ворид шуд. Инҳо аз ҳама ҷониб бар мо фишор меоваранд. Аз додситонӣ суроғи маро гирифтанд. Пеш аз ин ҳам ду се маврид маро азият карда буданд."
'Хабарҳои беасос'
Рӯзи 6 май сойти Додситонии кулли Тоҷикистон бо интишори баёнияе аз муҷозоти касоне ҳушдор дод, ки "ба паҳн кардани (интишори) оозаҳои бардурӯғ ба хотири ба таҳлука (воҳима) овардани аҳолӣ" дар бораи "зиёд шудани ҳодисаҳои фавт, боло рафтани нархҳо, камчин шудани маҳсулоти аввалия ва баста шудани роҳҳои байни минтақаҳое" дар кишвар даст мезананд.
Қабл аз ин, рӯзи 23 оврил, як ҳафта пеш аз он ки Вазорати беҳдошт аввалин арқоми расмии мубталоён ба Кувид-19-ро интишор бидиҳад, дар баёнияе нигаронии шадиди худро "аз хабарҳои беасоси баъзе расонаҳо" эълом кард. Ин вазоратхона ҳушдор дод, ки "минбаъд ҳар расона, афроди ъалоҳида ва хабарнигореро, ки маълумоти носанҷида ва бардурӯғро" дар бораи пайдоиши куруно нашр мекунанд, ба дасти мақомоти ҳифзи ҳуқуқ (интизомӣ ва амниятӣ) хоҳад супурд.
Аввалин мавориди беморӣ бо нишонаҳое шабеҳи Кувид-19 дар авохири моҳи морс гузориш шуд, вале мақомот он маворидро фақат "илтиҳоби рия" (пневмония ё зотуррия/синапаҳлу) хонданд ва вуҷуди вируси куруноро рад карданд. Ин замоне буд, ки интихоботи Маҷлиси Миллӣ баргузор шуд ва Рустами Эмомъалӣ, писари бузурги раиси ҷумҳур, ъузви он ва ду ҳафта баъд раиси ин маҷлис интихоб шуд.
Тӯли як моҳ мақомот вуҷуди мавориди олудагӣ ба куруноро рад мекарданд ва фақат ду рӯз монда ба вуруди ҳайъате аз Созмони Беҳдошти Ҷаҳонӣ, 30 оврил, Вазорати Беҳдошт бори аввал аз вуҷуди 15 мавриди ибтило ба Кувид-19 хабар дод. Замоне ки баистилоҳ, кор аз кор гузашта буд.
Ин амр боъис шуд, ки мардум дар иттилоъоти расмӣ ибрози тардид кунанд. Бавижа ин ки худи Вазорати Беҳдошт рӯзи 27 оврил хабар дод, ки дар яке аз бемористонҳои шаҳри Душанбе 319 нафар "ба гумони ибтило ба бемории илтиҳоби шуш (рия)" бистарӣ шудаанд, ки 136 нафари онҳо кормандони беҳдоштӣ ҳастанд. Ва аз ин афрод 11 нафар фавт карда ва 104 нафар мураххас шудаанд.
Омори зидду нақиз
Ҳам Вазорати Беҳдошт ва ҳам намояндаи маҳаллии Созмони Беҳдошти Ҷаҳонӣ мегуфтанд, ки дар озмоишҳои ҳеч кудом аз ин беморон ибтило ба Кувид-19 кашф нашудааст. Ин боъис шуд, ки Голино Перфилуво, намояндаи маҳаллии ин созмон, бавижа баъд аз эъломи расмии нахстин мавориди куруно ҳадафи интиқодҳои гстардаи корбарони шабакаҳои иҷтимоъӣ қарор бигирад.
Тардид дар омор ва иттилоъоти расмӣ ба ин хатм намешавад. Рӯзи 7 май як ҳафта пас аз эъломи 15 мавриди нахусти олудагӣ ба куруно, Вазорати Беҳдошт хабар дод, ки 345 нафар дар саросари кишвар аз бемории илтиҳоби рия беҳбуд ёфта ва аз бемористонҳо мураххас шудаанд. Яъне ин суолбарангез аст, ки чи тур баъд аз як ҳафтаи сабти 15 мавриди куруно, наздик ба 350 нафар бо ҳмон нишонаҳо беҳбуд меёбанд ва мураххас мешаванд?
Рӯзи 9 май ҳам беш аз 110 нафар аз бемористоне дар шаҳри Бохтар дар ҷануби Тоҷикистон мураххас шуданд. Дар ин даҳрӯзаи ахир омори расмии мубталоён ба Кувид-19 ҳам басуръат боло рафт ва ба 700 нафар наздик шудааст (ҳоло беш аз 1500 нафар), аммо арқоми расмии маргу мир ҳамчунон 21 нафар аст (ҳоло ба 39 нафар расида). Дар ду рӯзи таътилии гузашта (манзур 9-10 май аст) фақат як мавриди марг изофа шудааст. Ин дар ҳолест, ки дар ин ду рӯз даҳҳо маврид аз ахбори марги афрод дар асари ибтило ба вируси куруно дар шабакаҳои иҷтимоъӣ ҳамрасонӣ шудааст.
Бархе аз ин афрод шахсиятҳои матраҳе. монанди Рӯҳуллоҳи Ҳакимзода, раиси собиқи Амонатбонк ва писараш Кароматуллоҳ, устодони донишгоҳ Рустам Ъисоюф ва Манзура Сайдуллоево, шоъирон Муҳаммадъалии Ъаҷамӣ ва Аъло Ъумарзод, Карим Каримуф, додситони ноҳияи Файзобод, Шамсуддин Ҷалолуф, иқтисоддони маъруф ва чанде аз муъаллимону пихишкон ва ҳунарпешагон ҳастанд.
Саркӯби эҳсосот
Ҳамарӯза афроди зиёде паёмҳое аз даргузашти бастагонашон дар Фейсбук, бавижа дар гурӯҳи "Covid-19: Тоҷикистон", ки баъд аз аввалин эълом расмии мавориди ибтило ба куруно дар ин шабакаи иҷтимоъӣ дуруст шуд, интишор медиҳанд. Ҳамзамон гурӯҳҳои таблиғотии тарафдори Эмомъалии Раҳмон, раиси ҷумҳур, монанди аъзои Кумитеи Ҷавонон ва гурӯҳи "Овонгорд", ки вобаста ба вазорати кишвар аст, саъй мекунанд бо истифода аз таҳдиду иръоб корбаронро водоранд, ки ахбори маргу мир интишор надиҳанд.
Онҳо бо ишора ба ин сухани мунтасаб ба Ибни Сино, ки "тарс ними марг аст", менивисанд, ки мардум аз тарс бештар мемиранд, то аз олудагӣ ба куруно. Ин бо суханони ахири худи раисҷумҳур Эмомъалии Раҳмон, ки гуфта буд, "вазъият аз мо тақозо мекунад, ки ниҳоят ҳушёр ва эзтиёткор бошем, ба воҳима ва таҳлука дода нашавем", ҳамхонӣ дорад. Яъне саъй бар ин аст, ки эҳсосот ва ъавотифи ъумумӣ низ кунтрул ё саркӯб шавад.
То ҳол дар шабакаҳои иҷтимоъӣ ъаксу видеуҳои зиёде аз вазъияти бемористонҳо, набуди васоили кофӣ, монанди дастгоҳҳои танаффусӣ, пизишконе, ки либоси эмани надоранд, ва ё водор шудаанд худашон либоси эманӣ бихаранд, мунташир шудааст. Дар муқобил, телевизиюнҳои давлатӣ ба мардум пизишконеро нишон медиҳанд, ки аз Эмомъалии Раҳмон ситоиш мекунанд. Яъне дастгоҳи таблиғотии оқои Раҳмон дар ин рӯзгори мусибатбори куруноӣ аз гузашта фаъолтар шудааст.
Куруно ва фасод
Ин дар ҳоле аст, ки тайи солҳои ахир чандин расонаи маҳаллӣ баста ва чандин сойти хабарӣ, монанди торнамои родиюи Озодӣ, ОсиёПлос, Ахбор, сойти Паём, ки мутаъаллиқ ба гурӯҳҳои мухолиф аст, дар дохили кишвар масдуд шудаанд. Давлат ба хабарнигорони бархе аз расонаҳои хориҷӣ эътиборнома намедиҳад. Даҳҳо рӯзноманигор ва нивисанда ва пажӯҳишгар кишварро тарк кардаанд ва даҳҳо тани дигар бо иттиҳомоти сохтагӣ дар зиндон ба сар мебаранд.
Тайи ин солҳо ҳамла ва таҳдид ъалайҳи рӯзноманигорон ҳам амре роиҷ буда ва дар шароити буҳрони куруно эҳтимолан афзоиш хоҳад ёфт. Тозатарин мавриди он ҳамлаи рӯзи 11 май ба Ъабдуллоҳи Ғурбатӣ, рӯзноманигори ОсиёПлос, аст, ки ахиран гузоришҳое интиқодӣ дар бораи сиёсатҳои давлат дар заминаи ҷилавгирӣ аз ҳамагирии куруно мунташир карда буд.
Созмони Шаффофияти Байналмилалӣ мегӯяд, ки буҳрони куруно нокоромадиҳоеро дар системи мудирияти давлатӣ дар кишварҳои фасодзада бармало месозад. Ъадами шаффофият паёмадҳои мусибатборе барои ин ҷавомеъ дорад. Ҳамин набуди шаффофият аст, ки боъис шудааст давлати Тоҷикистон натавонад аз шуюъи густардаи куруно ҷилавгирӣ кунад. Ин амр ба беэътимодии ъумумӣ доман зада ва суолоти бисёреро аз ҷумла дар мавриди миқёси маргу мир дар зеҳни мардум халқ кардааст. Вале давлат посухе ба ин суолот надорад, ва роҳи ҳалро боз ҳам дар кунтрули иттилоърасонӣ ва саркӯби садоҳои мухолиф ва мунтақид ё ҷойгузин (олтернотив) мебинад.
Ҳоло, ки куруно саросари Тоҷикистонро ҳам фаро гирифта, давлат барномаи мушаххасе барои муқобала бо он муъаррифӣ накардааст ва фақат даст ба домони созмонҳои молии байналмилалӣ аст. Сандуқи Байналмилалии Пул батозагӣ эълом кард, ки ҳудуди 190 милюн дулор барои мубориза бо Кувид-19 ба давлати Тоҷикистон ихтисос хоҳад дод. Аммо Шаффофияти Байналмилал мегӯяд ин созмон бояд муқобала бо фасодро дар меҳвари кумакҳои худ ба давлатҳои худкома қарор бидиҳад.
Ҳоло, ки куруно саросари Тоҷикистонро ҳам фаро гирифта, давлат барномаи мушаххасе барои муқобала бо он муъаррифӣ накардааст ва фақат даст ба домони созмонҳои молии байналмилалӣ аст. Сандуқи Байналмилалии Пул батозагӣ эълом кард, ки ҳудуди 190 милюн дулор барои мубориза бо Кувид-19 ба давлати Тоҷикистон ихтисос хоҳад дод. Аммо Шаффофияти Байналмилал мегӯяд ин созмон бояд муқобала бо фасодро дар меҳвари кумакҳои худ ба давлатҳои худкома қарор бидиҳад.
Манбаъ: Бибисии Форсӣ
No comments:
Post a Comment